ศาสตร์การแพทย์แผนไทยกับการดูแลคุณแม่หลังคลอด

การดูแลสุขภาพหญิงหลังคลอดด้วยศาสตร์การแพทย์แผนไทย คือการปรับร่างกายให้มีความสมดุล เนื่องจากหลังการคลอดบุตร จะทำให้ธาตุในร่างกาย ทั้ง 4 (ดิน น้ำ ลม ไฟ) เสียสมดุล โดยเฉพาะธาตุไฟ จะส่งผลให้ไม่สบายตัว ปวดเมื่อยตามร่างกาย อ่อนเพลีย หรืออาจมีอาการคัดตึงเต้านม เป็นต้น ดังนั้นการดูแลหญิงหลังคลอดนับเป็นการฟื้นฟูสุขภาพร่างกาย ลดอาการปวดกล้ามเนื้อ ขับน้ำคาวปลา ลดอาการคัดตึงเต้านม และปรับความสมดุลของธาตุทั้ง 4 ในร่างกาย

พท.ภัทรนันท์ บุญหาว แพทย์แผนไทย คณะการแพทย์แผนไทย มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ กล่าว่า การดูแลหรือการอยู่ไฟคุณแม่หลังคลอด เป็นกรรมวิธีที่มีสืบต่อกันมายาวนานตั้งแต่โบราณ ซึ่งลักษณะของคุณแม่หลังคลอดจะเกิดการเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกายครั้งใหญ่ เนื่องจากเมื่อคุณแม่มีการตั้งครรภ์ จะทำให้สรีระร่างกายและระดับฮอร์โมนเกิดการเปลี่ยนแปลง ซึ่งทางการแพทย์แผนไทยมองว่ามีการเสียสมดุลของธาตุทั้งสี่ ได้แก่ ดิน, น้ำ, ลมและไฟ โดยเฉพาะธาตุไฟ เพราะเมื่อคลอดบุตร จะมีการเสียเหงื่อและเลือดซึ่งเป็นเผาพลาญพลังงานออกสู่ภายนอก โดยหากมีการอยู่ไฟก็จะเป็นนำธาตุไฟกลับเข้าสู่ร่างกายหรือเป็นการให้ความอบอุ่นต่อร่างกาย โดยคณะการแพทย์แผนไทย ม.อ. มีกรรมวิธีหลากหลายขั้นตอนเบื้องต้นมีการนวดประคบ การทับหม้อเกลือ  การอบไอน้ำสมุนไพร และการขัดพอกผิว เป็นต้น บางสถานที่ก็จะมีการให้บริการ การนั่งถ่าน การพันผ้าหน้าท้อง ที่สามารถช่วยให้หน้าท้องไม่หย่อนหยานและช่วยให้มดลูกเข้าอู่เร็วขึ้น

สมุนไพรที่นำมาใช้กับคุณแม่หลังคลอด เช่น ตะไคร้หรือผิวมะกรูด สามารถช่วยลดอาการเคล็ดขัดยอก คลายเส้น ลดอาการบวม ลดอาการฟก ช้ำบวม การเติมความร้อน เป็นต้น

โดยคุณแม่ที่คลอดด้วยวิธีธรรมชาติ จะเริ่มมีการอยู่ไฟได้ใน 7 วันหลังจากการคลอด ซึ่งต้องไม่มีอาการอ่อนเพลียจากการคลอดบุตร และแผลบริเวณช่องคลอดแห้งสนิทดี แต่หากเป็นคุณแม่ที่ผ่าคลอด สามารถอยู่ไฟได้หลังจากผ่าคลอดแล้ว 1 เดือนขึ้นไป ซึ่งการอยู่ไฟจะได้ผลดีมีประสิทธิภาพ